Meme Kanserinde Hormonoterapi | Meme Kanseri ve Hastalıkları Genel Cerrahi Uzmanı Doç.Dr.Sina Ferahman

Meme Kanserinde Hormonoterapi

Hormonal Duyarlı Meme Kanserlerinde Akılcı ve Uzun Süreli Tedavi

Meme kanserlerinin önemli bir kısmı hormonal uyarılara duyarlıdır. Bu tümörlerde hormon reseptörlerinin (östrojen ve/veya progesteron) pozitif olması, tümör hücrelerinin büyümesinde hormonların rolü olduğunu gösterir.

Bu durumda kemoterapi yerine veya kemoterapiye ek olarak hormonoterapi uygulanır. Hormonoterapi, vücuttaki östrojen etkisini baskılayarak kanser hücrelerinin çoğalmasını engeller.

Özellikle düşük riskli ve erken evre hormon pozitif tümörlerde, uzun süreli hormon tedavisi ile çok başarılı sonuçlar elde edilir. Bu yazıda hangi hastalarda hormon tedavisi uygulanır, hangi ilaçlar kullanılır ve süreci daha rahat geçirebilmek için neler yapılmalıdır konularına yer vereceğiz.

1. Hangi Hastalara Hormon Tedavisi Verilir?

Hormonoterapi, hormon reseptörü pozitif (ER+ ve/veya PR+) tümörlerde uygulanır. Bu reseptörler patoloji raporunda % olarak belirtilir.

Aşağıdaki hasta gruplarında hormonoterapi tercih edilir:

ER/PR pozitif meme kanserleri
HER2 negatif ve düşük riskli hastalar
Yaşı ileri olan ve kemoterapi tolere edemeyecek hastalar
Menopoz öncesi ve sonrası tüm hormon pozitif vakalar

Hormon tedavisi bazen tek başına, bazen kemoterapi sonrası tamamlayıcı olarak uygulanır. Hormon negatif hastalarda ise etkisiz olduğu için kullanılmaz.

2. Hormon Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Hormonoterapi uzun süreli bir tedavidir. Genellikle 5 yıl boyunca uygulanır. Bazı durumlarda bu süre 7–10 yıla kadar uzatılabilir.

Sürenin uzatılma kararı aşağıdaki faktörlere göre verilir:

Lenf nodu tutulumu
Tümör boyutu
Yaş ve menopoz durumu
Genetik risk skorları

Bu süreç boyunca düzenli kan testleri, kemik yoğunluğu ölçümleri ve doktor kontrolleri yapılır. İlaca bağlı gelişen bazı yan etkilerin yönetimi için de takip önemlidir.

3. Kullanılan Hormon Tedavisi İlaçları

Hormonoterapide kullanılan ilaçlar hastanın menopoz durumuna göre seçilir. Bu ilaçlar östrojen etkisini azaltarak kanser hücrelerinin büyümesini engeller.

Menopoz öncesi kadınlarda:

Tamoksifen
Gerekirse LHRH analogları ile over baskılanması (örn. goserelin)

Menopoz sonrası kadınlarda:

Aromataz inhibitörleri (Letrozol, Anastrozol, Exemestan)

Bu ilaçlar ağızdan günlük olarak alınır. Tedavi boyunca karaciğer fonksiyon testleri, kolesterol düzeyleri ve kemik yoğunluğu yakından izlenir.

4. Tamoksifen ve Aromataz İnhibitörlerinin Karşılaştırması

Tamoksifen ve aromataz inhibitörleri, etki mekanizmaları ve yan etkileri açısından farklılık gösterir.

Tamoksifen:

Östrojen reseptörlerine bağlanarak etki eder
Menopoz öncesi ve sonrası kullanılabilir
Rahim kalınlığında artış yapabilir
Nadir de olsa pıhtı riskini artırabilir

Aromataz inhibitörleri:

Menopoz sonrası kadınlarda tercih edilir
Vücutta östrojen üretimini engeller
Kas-eklem ağrıları ve kemik erimesi yapabilir
Uygun hastalarda 5 yıldan uzun kullanımı mümkündür

Hangi ilacın kullanılacağı, hasta yaşı, menopoz durumu, eşlik eden hastalıklar ve önceki tedavilere göre belirlenir.

5. Hormonoterapinin Yan Etkileri ve Yönetimi

Hormon tedavileri genellikle iyi tolere edilir, ancak uzun süreli kullanım bazı yan etkiler yaratabilir. Bu etkiler, ilaca ve hastanın menopoz durumuna göre değişir.

Yaygın yan etkiler:

Sıcak basması, terleme
Vajinal kuruluk
Ruh hali değişiklikleri
Kemik erimesi (özellikle aromataz inhibitörlerinde)
Eklem-kas ağrıları
Nadir de olsa pıhtı riski (tamoksifen ile)

Bu yan etkilerin azaltılması için:

Düzenli egzersiz
Gerekirse destek ilaçlar (kemik koruyucular, antidepresanlar)
Beslenme desteği (kalsiyum, D vitamini)
Rutin kontroller ve gerekirse ilaç değişimi

6. Kemik Sağlığı ve Menopoz Desteği

Aromataz inhibitörleri özellikle menopoz sonrası kadınlarda östrojen seviyesini düşürerek kemik erimesine neden olabilir. Bu nedenle hormonoterapi süresince kemik sağlığına özel önem verilmelidir.

Önerilen takipler ve destekler:

Başlangıçta ve yıllık kemik yoğunluğu (DEXA) ölçümü
Kalsiyum ve D vitamini desteği
Ağırlık taşıyan egzersizler (yürüyüş, pilates, yoga)
Gerekirse bisfosfonat tedavisi veya denosumab

Vajinal kuruluk, cinsel isteksizlik gibi menopozal şikayetler için vajinal nemlendiriciler, güvenli lokal östrojen içermeyen ürünler veya uzman desteği alınabilir.

7. Hasta Uyumu ve Psikolojik Destek

Hormonoterapinin etkili olabilmesi için hastaların tedaviye 5 yıl veya daha uzun süre düzenli şekilde devam etmesi gerekir. Ancak bazı hastalarda yan etkiler nedeniyle ilaç bırakılabilir.

Hasta uyumunu artırmak için:

İlaca dair beklentilerin net açıklanması
Yan etkilerle başa çıkma konusunda destek verilmesi
Her kontrolde tedaviye devam motivasyonunun güçlendirilmesi
Psikolojik destek ve gerekirse danışmanlık

Bu süreçte hastaların kendilerini yalnız hissetmemesi, uzun vadeli hedefe odaklanmaları ve küçük şikayetlerin büyümeden çözülmesi, tedavinin başarısını artırır.

Sıkça Sorulan Sorular

Hormon tedavisine ne zaman başlanır?

Genellikle cerrahi ve/veya kemoterapi sonrasında başlanır. Radyoterapi gerekiyorsa onun tamamlanmasının ardından başlanabilir.

Hormon tedavisi kilo aldırır mı?

Bazı hastalarda ödem ve iştah artışı olabilir. Ancak kilo alımı genellikle yaşam tarzı değişikliğiyle ilişkilidir ve kontrol altına alınabilir.

Hormon tedavisi bırakılırsa ne olur?

Düzenli hormonoterapi nüks riskini azaltır. Erken bırakılması, özellikle yüksek riskli hastalarda tekrarlama ihtimalini artırabilir.

Menopoz belirtilerini azaltmak için ne yapabilirim?

Hafif giysiler giymek, serin ortamlarda bulunmak, bitkisel destekler ve egzersiz yardımcı olabilir. Gerekirse hekimle uygun seçenekler konuşulabilir.

Her hormon pozitif hasta aynı ilacı mı kullanır?

Hayır. Menopoz durumu, yaş, risk faktörleri ve yan etkiler göz önüne alınarak hasta için en uygun ilaç bireysel olarak belirlenir.